Λίμνη Βεγορίτιδα
Μια από τις μεγαλύτερες φυσικές λίμνες της χώρας μας, η Βεγορίτιδα, αν και έχει υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, εξακολουθεί να αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα καταφύγια ορνιθοπανίδας της Βόρειας Ελλάδας. Η Βεγορίτιδα αναφέρεται και ως λίμνη Οστρόβου, ενώ άλλες τρεις ονομασίες της είναι λίμνη Άρνισσας, λίμνη Κέλλη και λίμνη Αγίου Παντελεήμονα. Βρίσκεται στα σύνορα των νομών Πέλλας, Φλώρινας και Κοζάνης και περιβάλλεται από τα όρη Βόρας στα βόρεια, Βέρμιο στα ανατολικά, Σκοπός στα νότια και Άσκιο στα δυτικά, ενώ μόλις 2,5 χλμ. στα ανατολικά της βρίσκεται η λίμνη Πετρών. Η Βεγορίτιδα αποτελεί το χαμηλότερο σημείο του συμπλέγματος των λιμνών Ζάζαρης, Χειμαδίτιδας και Πετρών, από τις οποίες τροφοδοτείται με νερά μέσα από ένα σύστημα διωρύγων και καναλιών, ενώ σε αυτήν καταλήγουν και τέσσερα μεγάλα ρέματα: το Φαράγγι, το Πεντάβρυσο, του Αγίου Αθανασίου και της Άρνισσας. Η λεκάνη απορροής της λίμνης φτάνει τα 911 τ.χλμ. Η κατεύθυνση της είναι από τα βορειοανατολικά προς τα νοτιοδυτικά με μήκος 12,5 χλμ. και πλάτος 5,5 χλμ., ενώ βρίσκεται σε υψόμετρο 524 μ. Παλιότερα κάλυπτε μια έκταση 68.000 στρεμμάτων και ήταν η βαθύτερη λίμνη της Ελλάδας με βάθος που έφτανε τα 75 μ., αλλά με τα χρόνια τα νερά της λιγόστεψαν και πλέον απλώνεται σε μια έκταση 44.300 στρεμμάτων με μέγιστο βάθος τα 50 μ. Στις όχθες της λίμνης βρίσκονται δύο μεγάλες κοινότητες η Άρνισσα και ο Άγιος Παντελεήμονας, ενώ γύρω της υπάρχουν τα χωριά Φαράγγι, Μανιάκι, Βέγορα, Περαία, Δροσιά, Ξανθόγεια και Άγιος Αθανάσιος. Η Βεγορίτιδα, μαζί με τις κοντινές της λίμνες είναι ό,τι έχει απομείνει από την τεράστια λίμνη της Εορδαίας, η έκταση της οποίας έφτανε το ένα εκατομμύριο στρέμματα και το βάθος της, τα 250 μέτρα.
Παλιότερα οι λόφοι γύρω από τη λίμνη ήταν καλυμμένοι με πυκνά δάση μακεδονικής δρυός, αλλά με το καιρό τα δάση αποψιλώθηκαν και σήμερα οι βελανιδιές απαντώνται σε λίγα μόνο σημεία. Μαζί απαντώνται κέδρα, φράξοι, κοκκορεβυθιές, φυλίκια και χρυσοξυλιές, ενώ κοντά στα ρέματα γύρω από τη λίμνη εμφανίζονται ιτιές και σκλήθρα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η υδροχαρής βλάστηση με σημαντικά είδη, όπως τα Vallisneria spiralis, Najas marina, Ceratophyllum demersum, Myriophyllum spicatum, Polygonum amphibium, Carex acuta, Typha angustifolia, Schoenoplextus pectinatus, Zannichelia palustris, Lemna trisulca, Potamogeton pectinatus, P. perfoliatus, Chara hispida, Utricularia vulgaris, κ.ά. Σε διάφορα σημεία αναπτύσσονται πυκνές καλαμιές Phragmites australis, ενώ στα νοτιοδυτικά η Βεγορίτιδα καταλήγει σε υγρά λιβάδια, πολύ σημαντικά οικοσυστήματα για τα πτηνά και τα ψάρια της λίμνης. Στους γυμνούς ασβεστολιθικούς λόφους συναντά κανείς είδη, όπως το αγριόσκορδο Allium guttatum sardoum, το αγριογαρύφαλλο Dianthus deltoides, το Sedum cepaea, την σιληνή Silene fabarioides, την κενταύρια Centaurea grisebachii, τον κρόκο Crocus cancellatus, και την ορχιδέα Ophrys mammosa.
Η Βεγορίτιδα αποτελεί σημαντικό βιότοπο για πολλά είδη πουλιών και μαζί με τη λίμνη Πετρών αποτελεί ένα σχεδόν ενιαίο οικοσύστημα. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί 162 είδη πουλιών από τα οποία φωλιάζουν τα 87. Σημαντικό είναι το γεγονός ότι στα χαμηλά βράχια γύρω από τη λίμνη φωλιάζει το κινδυνεύον χρυσογέρακο. Στη λίμνη ζούνε αρκετά σπάνια είδη, όπως οι αργυροπελεκάνοι, οι ροδοπελεκάνοι, οι λαγγόνες και οι βαλτόπαπιες. Στους καλαμιώνες και στα δέντρα αναπαράγονται ερωδιοί (λευκοτσικνιάδες, κρυπτοτσικνιάδες, νυκτοκόρακες και σταχτοτσικνιάδες), ενώ συναντά κανείς πολύ μεγάλους αριθμούς από σκουφοβουτηχτάρια. Από τα αρπακτικά εδώ ζούνε χρυσαετοί, θαλασσαετοί, φιδαετοί, γερακίνες, καλαμόκιρκοι, βαλτόκιρκοι, λιβαδόκιρκοι, χειμωνόκιρκοι, πετρίτες, κιρκινέζια, νανογέρακα, κ.ά. Από χήνες και άλλα παπιά συναντά κανείς βαρβάρες, γκισάρια, βουκεφάλες, καπακλήδες, κιρκίρια, σφυριχτάρια, χουλιαρόπαπιες, σαρσέλες, φερεντίνια, μαυροκέφαλες πάπιες, και πρασινοκέφαλες πάπιες. Άλλα είδη που συμπληρώνουν την ορνιθοπανίδα είναι: λευκοπελαργοί, χαλκόκοτες, κύκνοι, μαυροβουτηχτάρια, αλκυόνες, πορφυροτσικνιάδες, μικροτσικνιάδες, χουλιαρομύτες, μαχητές, νανοσκαλίδρες, δρεπανοσκαλίδρες, μπεκατσίνια, κοκκινοσκέληδες, φαλαρίδες, αργυρογλάρονα, ποταμογλάρονα, χαλκοκουρούνες, κούκοι, τσιχλοποταμίδες και διπλοκεφαλάδες. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι το μέγεθος της Βεγορίτιδας επιτρέπει την διαχείμανση χιλιάδων πουλιών, ιδιαίτερα όταν οι άλλες λίμνες της περιοχής παγώνουν.
Πως θα πάτε
Η λίμνη Βεγορίτιδα βρίσκεται στα όρια των νομών Πέλλας, Φλώρινας και Κοζάνης, 540 χιλιόμετρα από την Αθήνα και 140 από την Θεσσαλονίκη. Η πρόσβαση από τη Θεσσαλονίκη μπορεί να γίνει είτε μέσω της διαδρομής Θεσσαλονίκη-Έδεσσα-Άρνισσα, είτε μέσω της Εγνατίας Οδού, από την οποία βγαίνει κανείς στον κόμβο των Κοίλων Κοζάνης και μέσω του δρόμου Πτολεμαΐδας-Αμυνταίου-Άγιου Παντελεήμονα φτάνει στην περιοχή. Από την Αθήνα προτιμήστε την διαδρομή που από Λάρισα στρίβει προς Ελασσόνα και κατευθύνεται προς Σέρβια-Κοζάνη-Πτολεμαΐδα-Αμύνταιο-Άγιο Παντελεήμονα.
